Mitologia od wieków stanowi niewyczerpane źródło inspiracji, wpływając na różne aspekty naszego życia. Jej wpływ widoczny jest również w języku, w którym wiele frazeologizmów pochodzi właśnie z mitów. Poniżej przedstawiamy listę frazeologicznych związków pochodzących z mitologii.
Sprawdź też: Poznaj związki frazeologiczne ze zwierzętami
Argusowe oko
Tłumaczenie: czujne, podejrzliwe oko
Pochodzenie: Argus, w mitologii greckiej, był olbrzymem o stu oczach. Jego czujność była tak wielka, że nawet gdy spał, niektóre z jego oczu były otwarte.
Bazyliszkowy wzrok
Tłumaczenie: hipnotyzujący, przerażający, groźny wzrok
Pochodzenie: Bazyliszek to legendarny potwór z mitologii greckiej, którego spojrzenie mogło zabijać.
Być narcyzem
Tłumaczenie: być zakochanym w sobie egoistą; zachwycanie się samym sobą
Pochodzenie: Narcyz to postać z mitologii greckiej, który zakochał się w swoim odbiciu w wodzie, co doprowadziło do jego zguby.
Chimeryczny nastrój
Tłumaczenie: nastrój zmienny, kapryśny; fanaberie
Pochodzenie: Chimera to potwór z mitologii greckiej, ognia, z głową lwa, tułowiem kozy i wężowym ogonem. Jej nieprzewidywalne zachowanie stało się synonimem kapryśności.
Drakońskie prawo
Tłumaczenie: surowe, bezwzględne zarządzenia
Pochodzenie: Drakon, ateński prawodawca, znany był z tworzenia surowych praw.
Dziesiąta muza
Tłumaczenie: kino
Pochodzenie: W mitologii greckiej dziewięć muz były opiekunkami sztuk, a dziesiąta muza często jest używana jako metafora kina.
Jabłko niezgody
Tłumaczenie: przedmiot sporu, przyczyna waśni
Pochodzenie: W mitologii greckiej, niezaproszona na ślub Peleusa i Thetis bogini Eris rzuciła złote jabłko z napisem „dla najpiękniejszej”. Hera, Atena i Afrodyta zaczęły spierać się, do której z nich należy jabłko. Spór ten doprowadził ostatecznie do wojny trojańskiej.
Kadmejskie zwycięstwo
Tłumaczenie: zwycięstwo niewygodne i dla zwycięzcy, i dla pokonanego
Pochodzenie: Kadmeja to starożytna nazwa Teb, miejsca, gdzie bracia Polinejkes i Eteokles zginęli w walce o władzę.
Koło fortuny
Tłumaczenie: odmieniające się szczęście; raz lepiej, raz gorzej
Pochodzenie: Fortuna to rzymska bogini losu, często przedstawiana z zamkniętymi oczami i z kołem lub rogiem obfitości, symbolizującym zmienność losu.
Kompleks Edypa
Tłumaczenie: nieświadomy pociąg syna do matki
Pochodzenie: Edyp to postać z mitologii greckiej, znana z tragicznej historii, w której nieświadomie zabił swojego ojca i ożenił się ze swoją matką.
Kompleks Elektry
Tłumaczenie: nieświadomy pociąg córki do ojca
Pochodzenie: Elektra, postać z mitologii greckiej, była córką Agamemnona i Klitajmestry. Wraz z bratem Orestesem zabiła własną matkę, by pomścić śmierć ojca.
Koń trojański
Tłumaczenie: złowrogi podarunek; rzecz groźna, wyglądająca na przydatną
Pochodzenie: W mitologii greckiej, koń trojański był wielkim drewnianym koniem, w którym ukryli się żołnierze greccy podczas oblężenia Troi. Trojanie, myśląc, że jest to dar od bogów, wprowadzili konia do miasta, co doprowadziło do jego upadku.
Kraina cieni
Tłumaczenie: świat zmarłych
Pochodzenie: W mitologii greckiej, Hades był królestwem zmarłych, pełnym dusz zmarłych.
Marsowa mina
Tłumaczenie: zmarszczone, groźne spojrzenie
Pochodzenie: Mars to rzymski odpowiednik Aresa, boga wojny, często przedstawiany jako groźny i wrogi ludziom.
Miecz Damoklesa
Tłumaczenie: stale nad kimś wiszące niebezpieczeństwo
Pochodzenie: W mitologii greckiej, Damokles był dworzaninem tyrana Dionizjusza Starszego, który zawsze chwalił swojego pana za jego bogactwo i władzę. Dionizjusz zaproponował mu, aby zajął jego miejsce na jeden dzień, ale nad głową Damoklesa wisiał ostrym ostrzem w dół miecz zawieszony na jednym włosie konia, pokazując, że pozycja władcy wiąże się z ciągłym niebezpieczeństwem.
Między Scyllą a Charybdą
Tłumaczenie: niebezpieczeństwo grożące z każdej strony, sytuacja bez wyjścia
Pochodzenie: Scylla i Charybda były dwoma potworami z mitologii greckiej, które mieszkały po przeciwnych stronach wąskiego kanału wodnego. Podróżujący między nimi musieli zdecydować, z którym z nich chcą się zmierzyć.
Mówić jak Pytia
Tłumaczenie: mówić niejasno, w zagmatwany sposób
Pochodzenie: Pytia była kapłanką w starożytnej wyroczni w Delfach, znaną z wydawania niejasnych i wieloznacznych przepowiedni.
Nić Ariadny
Tłumaczenie: wskazówka, nieoczekiwana pomoc w rozwiązaniu problemu
Pochodzenie: W mitologii greckiej, Ariadna dała Tezeuszowi kłębek nici, który pomógł mu wydostać się z labiryntu po pokonaniu Minotaura.
Olimpijski spokój
Tłumaczenie: zachowanie spokoju nawet w strasznych sytuacjach, zaprzestanie kłótni
Pochodzenie: W starożytnej Grecji, wszystkie konflikty były zawieszone podczas igrzysk olimpijskich, co jest źródłem tego wyrażenia.
Paniczny strach
Tłumaczenie: ogromny, często nieuzasadniony strach, przerażenie
Pochodzenie: Pan był bóstwem z mitologii greckiej, które często wywoływało strach u pasterzy i trzody.
Pięta Achillesa
Tłumaczenie: słaby punkt, wrażliwe miejsce
Pochodzenie: Achilles był herosem z mitologii greckiej, który był niemal całkowicie niewrażliwy na ciosy, z wyjątkiem jego pięty, jedynego miejsca, które nie zostało zanurzone w magicznej rzece Styks, kiedy był dzieckiem.
Puszka Pandory
Tłumaczenie: przyczyna zmartwień i kłopotów
Pochodzenie: W mitologii greckiej, Pandora była pierwszą kobietą stworzoną przez bogów, która otrzymała pudełko (lub słoik), którego nie powinna otwierać. Gdy to zrobiła, wszystkie zło świata uciekło i rozprzestrzeniło się po świecie.
Róg obfitości
Tłumaczenie: bogactwo
Pochodzenie: W mitologii greckiej, róg obfitości był rogiem kozy Amaltei, która karmiła młodego Zeusa. Róg miał moc dostarczania niekończącej się ilości żywności i napojów.
Stajnia Augiasza
Tłumaczenie: miejsce szczególnie zaniedbane
Pochodzenie: W mitologii greckiej, Augiasz był królem, który miał stajnię pełną bydła, które nie była czyszczona przez wiele lat. Herakles został zobowiązany do oczyszczenia jej w ciągu jednego dnia jako jedno z jego dwunastu zadań.
Syzyfowa praca
Tłumaczenie: praca nieprzynosząca efektu, daremna, niemająca końca, skazana na niepowodzenie
Pochodzenie: Syzyf był królem w mitologii greckiej, który za swoje przewinienia został skazany na wieczne toczenie wielkiego głazu na szczyt góry, tylko po to, aby za każdym razem spadał on z powrotem na dół.
Węzeł gordyjski
Tłumaczenie: zagmatwana sprawa trudna do rozwiązania
Pochodzenie: W mitologii greckiej, Gordios był biednym chłopem, który został królem, a jego wóz był przymocowany do słupa za pomocą skomplikowanego węzła. Według przepowiedni, ten, kto zdoła go rozwiązać, miał stać się władcą całej Azji.
Złote runo
Tłumaczenie: bezcenny, legendarny skarb
Pochodzenie: W mitologii greckiej, złote runo było skórą złotego baranka, której strzegł smok. Jason i Argonauci podjęli wyprawę po to runo.
Sprawdź także: Sprawdź związki frazeologiczne wywodzące się z Biblii
